استوما چیست؟
در طی جراحی استوم یک بازشدگی موقتی یا دائمی در پوست ایجاد می‌شود که به آن استوما می‌گویند. استوما راهی است که از یک اندام داخلی به خارج شکم شما منتقل می‌شود. در واقع با جراحی استوم بیماری‌های خاص دستگاه گوارش یا ادرار را می توان کرد. استوما به سه نوع کولوستومی، ایلئوستومی و اروستومی تقسیم می‌شود.
بیشتر افرادی که به کولوستومی یا ایلئوستومی مرتبط با سرطان نیاز دارند، در حالی که روده کوچک یا بزرگ بهبود می‌یابد، فقط برای چند ماه به آن نیاز دارند. اما ممکن است برخی از افراد به استئوم دائمی نیاز داشته باشند. اروستومی به طور معمول یک جراحی دائمی است و قابل برگشت نیست.
کولوستومی
کولوستومی یک برش ایجاد شده از طریق جراحی در شکم است که در آن یک قطعه از روده بزرگ، به خارج از دیواره شکم آورده می‌شود تا یک استوما ایجاد کند که از طریق آن مواد غذایی هضم شده به سیستم بیرون ریختن خارج می‌شود. کولوستومی هنگامی ایجاد می‌شود که بخشی از روده بزرگ یا راست روده به دلیل فرایند بیماری یا ناحیه آسیب دیده روده بزرگ برداشته شود. کلوستومی به صورت موقتی و دائمی است.
کلوستومی موقتی
ممکن است لازم باشد تا به بخشی از روده فرصت استراحت و بهبودی داده شود. هنگامی که بهبودی رخ داد، می‌توان کولوستومی را معکوس کرد و عملکرد طبیعی روده را بازیابی کرد.
کولوستومی دائمی
ممکن است در مواردی که بیماری قسمت انتهایی روده بزرگ یا راست روده را تحت تأثیر قرار دهد، لازم باشد.
دلایل جراحی:
- سرطان
- دیورتیکولیت
- بیماری هیرشپرونگ
- ضربه
ایلئوستومی
دهانه‌ای ایجاد شده در شکم با جراحی که در آن یک تکه از ایلئوم (پایین‌ترین قسمت روده کوچک) به خارج دیواره شکم آورده می‌شود تا یک استوما ایجاد کند که از طریق آن مواد غذایی هضم شده به سیستم بیرون ریختن خارج می‌شود. ایلئوستومی ممکن است موقتی یا دائمی باشد و ممکن است شامل برداشتن کل یا بخشی از روده کوچک باشد.
ایلئوستومی موقتی
ممکن است در مواردی که یک محل جراحی در قسمت پایین دستگاه گوارش نیاز به بهبودی داشته باشد، لازم باشد. به عنوان مثال می‌توان از جراحی‌های سرطان روده بزرگ، جراحی دیورتیکولیت، جراحی کیسه زخم برای کولیت اولسراتیو نام برد. ایلئوستومی موقتی معمولاً با استوما “حلقه‌ای” ساخته می‌شود.
ایلئوستومی دائمی
ممکن است در صورت برداشتن روده بزرگ و اتصال مجدد آن به مقعد لازم باشد. از علل احتمالی آن می‌توان به بیماری کرون، برخی سرطان‌ها، بی حرکتی روده بزرگ، برخی موارد کولیت اولسراتیو یا پولیپوز خانوادگی اشاره کرد. ایلئوستومی دائمی معمولاً با استومای “انتهایی” ساخته می‌شود.
اروستومی
عمل اروستومی به شکاف ایجاد شده در دیواره شکم گفته می‌شود که به خارج شدن ادرار از بدن بدون عبور از مثانه کمک می‌کند. هنگامی که مثانه کار نمی‌کند یا مجبور به برداشتن است، ممکن است عمل اروستومی انجام شود. انواع مختلفی از جراحی‌ها وجود دارد، اما شایع‌ترین آنها مجرای مریضی و مجاری روده بزرگ است.
دلایل جراحی:
- سرطان مثانه
- صدمات نخاعی
- عفونت مزمن مثانه
- نقایص مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا
در تمام استومی‌ها، زایعات بدن معمولاً در کیسه‌ای که در خارج از بدن شما قرار داده می‌شود جمع می‌شوند.
ژژونوستومی چیست؟
ژژونوستومی یک عمل جراحی برای ایجاد دهانه ژژنوم (بخشی از روده کوچک) است. این کار از طریق یک برش در شکم یا به روش آندوسکوپی انجام داد. ژژونوستومی درواقع به روشی که برای ایجاد تغذیه روده‌ای انجام می‌شود، گفته می‌شود.
چه کسانی به ژژنوستومی احتیاج پیدا می‌کنند؟
چنانچه شما بیش از هفت روز قادر به خوردن غذا نبودید، باید مواد مغذی را به صورت داخل وریدی (تغذیه تزریقی) یا از طریق لوله‌ای به معده یا روده کوچک (ژژونوستومی) استفاده کنید.
- افراد در شرایط زیر از ژژنوستومی (تغذیه روده‌ای) استفاده می‌کنند.
- سکته مغزی، که ممکن است توانایی بلعیدن را مختل کند.
- سرطان، که ممکن است باعث خستگی، حالت تهوع و استفراغ شود که خوردن را دشوار می‌کند
- بیماری یا آسیب حیاتی، که انرژی یا توانایی غذا خوردن را کاهش می‌دهد.
- عدم رشد یا عدم توانایی در غذا خوردن در کودکان خردسال یا نوزادان
- یک بیماری جدی، که بدن را در حالت استرس قرار می‌دهد و مصرف مواد مغذی کافی را دشوار می‌کند.
- اختلالات عصبی یا حرکتی که نیازهای کالری را افزایش می‌دهد در حالی که خوردن غذا را دشوار می‌کند.
لوله ژژونوستومی یک لوله پلاستیکی نرم است که از طریق شکم در قسمت میانی روده کوچک قرار می‌گیرد. از طریق این لوله مواد غذایی مورد نیاز بیمار به بدن رسانده می‌شود تا جایی که فرد بتواند سلامت خود را بازیابد.
مراقبت از ژژنوستومی
مراقبت در خانه
- بعد از جراحی ممکن است در گلو خود کمی احساس درد کنید. این طبیعی است و طی 1 یا 2 روز بهتر می‌شود.
- ممکن است در 24 تا 48 ساعت اول در محل برش خود ناراحتی داشته باشید. سعی کنید داروهای مسکن را طبق دستورالعمل خود مصرف کنید
- می‌توانید 48 ساعت بعد از عمل خود را دوش بگیرید.
- جهت جلوگیری از ابتلا به عفونت یا تحریک پوستی مراقبت از ژژنوستومی بسیار مهم است. در ادامه مواردی که باید به آن دقت داشته باشید آورده شده است.
- هر روز پانسمان اطراف لوله را عوض کنید.
- پوست اطراف لوله اگر مرطوب یا کثیف شود، باید یک بار در روز باند را عوض کنید. توجه داشته باشید که ناحیه پوست اطراف لوله باید همیشه تمیز و خشک باشد. برای تمیز کردن پوست بدن شما به آب گرم، صابون، حوله خشک و تمیز، کیسه پلاستیکی، پماد یا پراکسید هیدروژن (در صورت توصیه پزشک) نیاز دارید.
به روش زیر عمل کنید:
- دستان خود را به مدت چند دقیقه با آب و صابون خوب بشویید.
- هر نوع پانسمان یا بانداژ روی پوست را بردارید و در کیسه زباله گذاشته و دور بیندازید.
- پوست را از نظر قرمزی، بو، درد، چرک یا تورم بررسی کنید. اطمینان حاصل کنید که بخیه‌ها هنوز سر جای خود هستند.
- از حوله تمیز برای پاک کردن پوست اطراف لوله استفاده کنید. 1 تا 3 دفعه در روز با آب و صابون استفاده کنید.
- دقت داشته باشید که لوله چرخش داده نشود چرا که باعث مسدود شدن آن می‌شود.
نامهای دیگر لوله ژژنوستون
- لوله J (J Tube)
- لوله G J (G J Tube)
- لوله ژژونوم (Jejunum Tube)
- تغذیه – لوله ژژونوستومی (Feeding- Jejunostomy tube)
چه موقع با دکتر تماس بگیریم
- در صورت بروز هر یک از موارد زیر، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- چنانچه لوله بیرون کشیده شود
- محل لوله G-J قرمز و زخم است و یا مایع سبز یا سفید در محل ورود لوله به پوست دارد
- در اطراف لوله خونریزی و خروج مقادیر زیادی مایع شفاف و یا مخاطی است (منظور از مقادیر زیاد = یک گاز 4×4 را سه بار یا بیشتر در روز خیس می‌کند.)
- بخیه‌ها بیرون آمده باشند
- زخم در اطراف لوله در حال رشد است
- چنانچه وضعیت شما با تب همراه است، یک وضعیت اضطراری است. بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
- استفراغ
- معده نفخ کرده باشد
چه غذاهایی را می توانید در لوله تغذیه قرار دهید؟
شما غذاهایی که که به راحتی میکس می‌شوند را می‌توانید استفاده کنید مانند: سیب‌زمینی شیرین، موز، کینوا، آووکادو، جو دوسر، کره مغز آجیل و دانه، مرغ، ماست، غلات مختلف و شیر (گاو، سویا، بادام، نارگیل و …) است. مایعاتی که می‌توانید استفاده کنید شامل آب، آبگوشت و آب میوه است.
چند بار نیاز به تعویض لوله وجود دارد؟
توصیه می‌شود که لوله‌ها به طور معمول هر سه ماه تعویض شوند.
اقدامات قبل از جراحی
در مورد داروهای خود سؤال کنید
ممکن است لازم باشد قبل از اقدام به جراحی، مصرف برخی از داروهای خود را متوقف کنید. در ادامه چند مثال آورده شده است.
اگر برای لاغر كردن خون خود دارو مصرف می‌کنید، از پزشکی که این دارو را برای شما تجویز کرده است بپرسید که چه موقع مصرف آن را قطع کند.
اگر انسولین یا سایر داروها برای دیابت مصرف می‌کنید، ممکن است لازم باشد دوز دارو را تغییر دهید. در صورت نیاز نامهای از پزشک خود بگیرید
اگر شما یک دستگاه قلبی داشته باشید، لازم است قبل از عمل خود یک نامه ترخیص از متخصص قلب و عروق خود (پزشک قلب) بگیرید.
قبل از عمل کسی را به عنوان همراه داشته باشید
شما باید کسی را به عنوان همراه داشته باشید که بعد از عمل شما را به خانه منتقل کند. یک همراه می‌تواند در صورت نیاز به شما کمک کند تا با خیال راحت به خانه بروید. حتماً قبل از روز رویه خود این برنامه را تنظیم کنید.
اگر یک شریک مراقبت مسئول برای بردن شما به خانه ندارید، با یکی از آژانس‌های زیر تماس بگیرید. آنها کسی را می‌فرستند که با شما به خانه برود. این سرویس معمولاً هزینه دریافت می‌کند و شما باید هزینه حمل و نقل را تأمین کنید. استفاده از تاکسی یا خدمات اتومبیل درست نیست، اما هنوز باید یک شریک مراقبت مسئول با خود داشته باشید.
دستورالعمل‌های مربوط به خوردن و آشامیدن قبل از جراحی
شب قبل از عمل خود بعد از نیمه شب چیزی نخورید
از 2 ساعت قبل از زمان ورود برنامه ریزی شده خود، چیزی نخورید و ننوشید. این شامل آب است.
عوارض استفاده از ژژنوستومی
استفاده از ژژنوستومی عوارض متوسط و شدید دارد مانند: دررفتگی لوله، انسداد لوله، آبسه‌های پوستی یا داخل شکمی، فیستول‌های داخل جلدی، پنوماتوز، انسداد و ایسکمی روده. عوارض عفونی ذات الریه آسپیراسیون و آلودگی رژیم غذایی است.
عوارض گوارشی، اتساع شکم، قولنج، یبوست، حالت تهوع و استفراغ است. عوارض متابولیک، هایپرگلیسمی 29٪ ، هیپوکالمی 50٪ ، عدم تعادل آب و الکترولیت، هیپوفسفاتمی و هیپومنیزمی است.
این عوارض به دلیل انتخاب ناکافی تغذیه نسبت به خصوصیات بیمار، مدیریت ناکافی مخلوط و کمبود مراقبت‌های بالینی ثانویه ایجاد می‌شوند.
روش ایده آل ژژونوستومی به منابع مادی بستگی دارد اما مهم‌تر از همه به تجربه جراح بستگی دارد. البته که مزایای ژژنوستومی، خطرات و عوارض آن را توجیه می‌کند.
https://www.cirse.org/patients/ir-procedures/jejunostomy/
https://www.medicinenet.com/avoid_diabetes_complications_pictures_slideshow/article.htm
https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000181.htm
https://www.cincinnatichildrens.org/health/g/gastro-jejuno-tube
https://www.ostomy.org/colostomy/
https://marylandbariatrics.com/everything-you-need-to-know-about-jejunostomy/
https://www.mskcc.org/cancer-care/patient-education/peg-pej-tube-feeding
https://www.ostomy.org/colostomy/
https://www.chop.edu/treatments/low-profile-balloon-g-j-tube
