مقدمه
اگر شما به هر دلیلی توانایی تخلیه ادرار خود را نداشته باشید، باید از سوند استفاده کنید. سوند ها بر اساس محل قرارگیری و مدت زمان باقی ماندن در محل به طبقه های مختلفی تقسیم میشوند. در ادامه با انواع سوند های ادراری و مطالب مرتبط با آنها آشنا خواهید داشت.
سوند ادراری چیست؟
سوند ادراری یک لوله انعطاف پذیر برای تخلیه ادرار از مثانه است. اگر شخصی در دفع ادرار به طور طبیعی مشکل داشته باشد، لازم است از سوند ادرار استفاده کند.
دلایل استفاده از سوند ادراری
- عوارض دیابت
- شرایطی خاص مثل سکته مغزی و مولتیپل اسکلروزیس
- آسیب های نخاعی
- استراحت مثانه پس از جراحی
- هنگام استفاده از داروهایی که توانایی عضله های مثانه را کاهش داده است
- وقتی که فرد به بیماری مادرزادی اسپینا بیفیدا مبتلاست. این بیماری مادرزادی بخاطر عدم بسته شدن کامل لوله های عصبی جنین بوجود می آید.
- برای تزریق داروها مخصوصا داروهای شیمی درمانی که باید بطور مستقیم به مثانه تزریق شود.
- بی اختیاری ادرار داشته باشید.
- در هنگام زایمان
- برای اندازه گیری اندازه دقیق ادرار.
- شرایطی که عملکرد ذهنی شما را مختل میکند مانند زوال عقلی.
- جراحی در ناحیه تناسلی.
- مسدود شدن جریان ادرار به دلیل سنگ کلیه یا مثانه.
طول سوند
سوند ها با اندازه های مختلفی ساخته میشوند و این امر بخاطر تفاوت در طول مجاری ادرار در زنان و مردان است.
- طول استاندارد سوند مردانه 40-45 سانتی متر است.
- طول استاندارد سوند زنانه 20-26 سانتی متر است.
- طول استاندارد سوند کودکان 6-10 سانتی متر است.
نوک سوند
نوک سوند ها می تواند مستقیم (Nelaton) یا منحنی باشد که به آن “Coudé” یا “Tiemann” گفته می شود. اما همه آنها دارای یک نوک گرد هستند که امکان عبور صاف تر هنگام وارد کردن را فراهم می کند.
انواع سوند ادراری
- سوندهای ساده یا نلاتون یا یکبار مصرف
- سوندهای فولی (دوشاخه یا سه شاخه)
- سوندهای پترز
- سوندهای فوق عانه ای
- سوندهای فلزی
- سوندهای حالب
- سوندهای بنیکه
سوند کاندومی
سوند های کاندوم را می توان برای مردان دارای بی اختیاری استفاده کرد. هیچ لوله ای در داخل آلت تناسلی مرد قرار داده نمیشود. در عوض، دستگاهی مانند کاندوم بر روی آلت تناسلی قرار می گیرد . لوله ای از این دستگاه به یک کیسه زهکشی منتهی می شود. سوند کاندوم باید هر روز عوض شود.
سوند های کاندوم سوند های ادراری خارجی هستند که مانند کاندوم پوشیده می شوند. آنها هنگام تخلیه از مثانه شما ادرار را جمع می کنند و آن را به کیسه جمع آوری بسته شده به پای شما می فرستند. از سوند های داخلی در بیمارستان ها برای افرادی که نمی توانند برای دستشویی رفتن بلند شوند یا در تخلیه مثانه خود مشکل دارند (احتباس ادرار) استفاده می شود. مردان اغلب سوندهای کاندوم را به سوندهای داخلی ادرار ترجیح می دهند؛ زیرا استفاده از آنها راحت تر است.
مزایای سوند خارجی (کاندوم) به سوند داخلی
- احتمال ایجاد عفونت ادراری مرتبط با سوند کاندوم کمتر است.
- راحت ترند.
- محدودیت حرکتی کمتری ایجاد می کند.
- غیرتهاجمی هستند (چیزی در بدن شما وارد نمی شود).
- برای استفاده در منزل موجود است (می توان آنها را بدون پزشک یا پرستار قرار داد).
معایب سوند خارجی (کاندوم)
- اگر از اندازه اشتباه استفاده می کنید و تناسب آن صحیح نیست، می تواند نشت کند.
- می تواند باعث تحریک پوست شود.
- احتمال نشت آن بیشتر از سوند های داخلی است.
- می تواند به طور بالقوه باعث واکنش آلرژیک (کاندوم لاتکس یا چسب) شود.
- برداشتن آن می تواند دردناک باشد.
- می تواند باعث عفونت ادراری مرتبط با سوند شود، اما این احتمال کمتر از سوند داخلی است.
سوند متناوب
هنگامی که فقط گاهی از سوند استفاده می کنید میتوانید از سوند متناوب استفاده کنید. شما با احتیاط سوند را وارد کنید تا مثانه تخلیه شود و سپس آن را خارج کنید. این کار فقط یک یا چند بار در روز قابل انجام است. این دفعات به دلیل نیاز شما به استفاده از این روش یا میزان تخلیه ادرار از مثانه بستگی خواهد داشت.
سوند بدون روکش
سوند های بدون روکش برای روانکاری به ژل جداگانه یا خارجی احتیاج دارند. روانکار ممکن است با سوند بسته بندی شود. این سوند ها اغلب بخشی از مجموعه های سوند مستقیم یا کیت هایی هستند که در بیمارستان استفاده می شوند. سوند های لاتکس لاستیکی قرمز بدون پوشش هستند و برای هر کسی که دارای حساسیت به لاتکس باشد مناسب نیست و انعطاف پذیری سوند لاستیکی قرمز باعث دشواری در قرار دادن می شود.
سوند روکش دار
سوند های روکش دار برای بهبود روغن کاری سوند و سهولت قرار دادن طراحی شده اند که ممکن است باعث عفونت های دستگاه ادراری شود. رایج ترین روکش یک پوشش آب دوست است، زیرا شواهدی وجود دارد که توانایی سوند های یکبار مصرف را برای جلوگیری از برخی از شایع ترین عوارض مرتبط با سوند مانند ترومای مجرای ادرار و CAUTI ها پشتیبانی می کند.
سوند بدون لمس
ویژگی منحصر به فرد اکثر سوند ها امکان قرار دادن سوند بدون لمس سطح است. برای اطمینان از قرار دادن “بدون لمس”، برخی از آنها دارای یک غلاف پلاستیکی هستند که کل سوند را می پوشاند. بسیاری از آنها دارای یک کمک، مکانیسم راهنمای ویژه یا “گرفتن انگشت” هستند که هنگام قرار دادن آن در امتداد سوند قرار می گیرد.
سوند فولی
سوند فولی از رایج ترین نوع سوندهای ساکن است. سوند فولی یک لوله انعطاف پذیر است که پزشک برای تخلیه ادرار از مثانه از آن استفاده میکند. لوله دو کانال مجزا دارد و طول یکی از آنها از دیگری کمتر است. یکی از کانال های مجزا که دو طرف آن باز است، ادرار را درون کیسه جمع میکند. کانال مجزای دیگر در قسمت داخلی خود به یک قسمت بالونی وصل است و در انتهای خارجی خود یک دریچه دارد. قسمت بالونی داخل مثانه قرار میگیرد و با آب استریل پر میشود تا از خارج شدن آن جلوگیری کند. سوند فولی را معمولا با استفاده از پوشش سیلیکونی یا لاتکس میسازند. این سوند ها زمانی باید مورد استفاده قرار گیرد که توسط پزشک تشخیص داده شده باشد در غیر اینصورت موجب عفونت های ادراری و سایر عوارض جانبی مربوط به آن میشود.
موارد استفاده از سوند فولی
- احتباس ادرار منجر به تردید در ادرار کردن، فشار در ادرار کردن، کاهش اندازه و نیروی جریان ادرار، قطع جریان ادرار و احساس تخلیه ناقص میشود که استفاده از این سوند کاربرد دارد.
- انسداد مجرای ادرار توسط یک وضعیت آناتومیک که ادرار کردن را برای فرد دشوار می کند مثل هیپرتروفی پروستات، سرطان پروستات یا تنگی مجرای ادرار.
- نظارت بر میزان خروجی ادرار در یک فرد بحرانی بیمار یا آسیب دیده.
- مجموعه ای از نمونه ادرار استریل برای اهداف تشخیصی.
- اختلال عملکرد مثانه مربوط به اعصاب، مانند بعد از ضربه نخاعی (می توان برای کمک به ادرار کردن، سوند به طور منظم قرار داد).
- مطالعه تصویربرداری از دستگاه ادراری تحتانی.
- بعد از جراحی.
نحوه استفاده از سوند فولی
ناحیه تناسلی را تمیز نگه دارید. لباس های نخی گشادتر بپوشید و از مواد تحریک کننده شیمیایی در ناحیه تناسلی قبل از قرار دادن سوند استفاده نکنید.
نحوه قرار دادن سوند فولی توسط پزشک
مجرای ادرار و مناطق اطراف آن با یک پنبه آغشته به محلول ضد عفونی کننده تمیز می شود. شروع از مجرای ادرار و پاکسازی با یک حرکت دایره ای انجام می شود و به سمت خارج به مناطق اطراف حرکت می کند. یک سوند فولی، که با ژل محلول در آب روغن کاری شده است، از طریق مجرای ادرار به مثانه وارد می شود. پس از عبور سوند، بالون در مثانه قرار می گیرد. سپس با استفاده از سرنگ به آرامی با حدود 10 سی سی آب باد می شود. باد کردن بادکنک نباید دردناک باشد. در این زمان، اگر ادرار در مثانه وجود داشته باشد، باید از طریق سوند به داخل کیسه استریل برگردد.
سوند کوتاه مدت و بلند مدت
تخلیه کوتاه مدت مثانه به طور مکرر برای بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می گیرند یا برای افرادی که به دلیل انسداد مجرای ادرار قادر به دفع ادرار نیستند مانند مردان با پروستات بزرگ شده که مجرا را فشرده و بسته می کند، انجام می شود.
تخلیه طولانی مدت مثانه از طریق سوند به دلیل خطر عوارض ناشی از عفونت ادراری مرتبط با سوند، به عنوان آخرین راه حل در نظر گرفته می شود. بیمارانی که از این طریق تحت درمان قرار می گیرند یک گروه ناهمگن تشکیل می دهند که شامل افرادی با شرایط عصبی است که از تخلیه مثانه جلوگیری می کند. این گروه شامل افرادی است که دچار ضایعات نخاعی، مولتیپل اسکلروزیس یا سکته مغزی و کسانی که دارای بی اختیاری ادرار غیرقابل حل هستند یا بیماری های مزمن ناتوان کننده ای دارند که تحرک و توانایی آنها را برای استفاده از کومود یا توالت محدود می کند، مناسب است. عبور سوند ادراری برای تخلیه و جمع آوری ادرار از مثانه می تواند طیف وسیعی از مشکلات پزشکی را برطرف کند و از این رو کاربرد عاقلانه آن نقش محوری در مدیریت بیمار دارد.
سوند های داخل وریدی
اینها به شما دارو یا مایعات می دهند و مستقیماً وارد جریان خون می شوند و به آن IV نیز گفته می شود. دو نوع وجود دارد :
سوند وریدی محیطی
اگر برای مدت کوتاهی به IV احتیاج دارید، احتمالاً این نوع را خواهید داشت که به رگ دست، بازو یا پا متصل میشود. این ساده ترین و کم هزینه ترین نوع است. قبل از اینکه پرستار شما مجبور به تعویض آن شود، می تواند تا 4 روز در آنجا بماند. اگر مدت بیشتری آنجا باشد، ممکن است رگ شما را تحریک کند یا مشکلات دیگری ایجاد کند.
این سوند ممکن است مناسب برای شما نباشد اگر بیش از چند روز به دارو نیاز خواهید داشت.
شما در بیمارستان نیستید، اما در عوض وقت مصرف دوز است به مطب پزشک یا بیمارستان باید بروید.
سوند وریدی مرکزی
اگر به مدت طولانی تری به دارو نیاز داشته باشید، احتمالاً این نوع سوند را خواهید گرفت که به گردن، پا، بازو یا بالای سینه شما وارد می شود و به یکی از رگهای بزرگ خون که داخل و خارج می شود متصل است. در قلب شما ممکن است ماهها یا حتی سالها در آن بماند.
عوارض سوند داخل وریدی
هنگامی که تیم پزشکی شما یک سوند وریدی مرکزی را وارد می کند، سوند ممکن است به رگ آسیب برساند. خون ممکن است نشت کند و باعث کبودی یا سایر مشکلات شود. در بیشتر موارد، خونریزی به خودی خود متوقف می شود.
سوند ممکن است ریه شما را برش دهد، که باعث نشت آن می شود .اگر این اتفاق بیفتد، تیم پزشکی شما می تواند ریه شما را دوباره ترمیم کند.
قلب شما ممکن است از ریتم طبیعی خود خارج شود. در این صورت، معمولاً خود به خود به حالت طبیعی برمی گردد.
سوند موقت و دائم:
موقت: این یک لوله سیلیکونی انعطاف پذیر و نازک است که در یک رگ جزئی (محیطی) در بازو یا ساق پا قرار می گیرد، که به ورید مرکزی در قلب منتهی می شود.
دائم: سوند دائم به سوندی گفته می شود که تمام مدت در بدن باقی مانده و هر ماه یکبار تغییر می کند. سوندهای دائم یا از طریق مجرای ادرار یا پایین شکم (سوند سوپراپوبیک) قرار می گیرند.
سوند زنانه
حدودا طول مجرای ادرار در خانم ها 4 سانتی متر است و مجرای ادرار آن ها کوتاه است، بنابراین سوند کوتاه تر به اندازه 7 تا 20 سانتی متر باید استفاده کنند.
در برخی موارد ممکن است زنان با تحرک کمتر، از سوند مردانه استفاده کنند.
سوند مردانه
در آقایان طول مجرای ادرار 18 تا 20 سانتی متر بوده و مجرای به نسبت طولانی دارند، بنابراین نیاز به سوند بلند تر داشته و طول آن تقریبا 30 الی 40 سانتی متر است.
نحوه قراردادن سوند برای زنان و مردان
زنان: برای جلوگیری از عفونت ابتدا باید دست ها و اطراف دهانه ادرار خود را بشویید. شما همچنین باید بتوانید دهانه محل جریان ادرار را تشخیص دهید. ابتدا نوک سوند را چرب کرده و آن را داخل دهانه مجرای ادرار قرار دهید. وقتی سوند به درستی وارد شود، ادرار به داخل کیسه سوند جاری می شود. اجازه دهید تمام ادرار تخلیه شود. هنگامی که جریان ادرار متوقف شد، سوند را به آرامی خارج کنید. مقدار ادرار را در کیسه اندازه گیری و ثبت کنید و سپس کیسه را خالی کنید. بلافاصله پس از استفاده سوند و دستگاه جمع آوری ادرار آن ها را با صابون ملایم و آب گرم تمیز کنید. مواد را بشویید و در هوا خشک کنید. مواد را در یک ظرف تمیز و خشک نگهداری کنید .
مردان: ابتدا دستان خود را بشویید و اطراف و قسمت بالای آلت تناسلی خود را تمیز کنید تا باکتری ها را کاهش داده و خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهد. چندین اینچ اول نوک سوند را چرب کنید. سوند را در دهانه ادرار آلت تناسلی خود قرار دهید تا 8 یا 9 اینچ سوند قرار داده شود. بعد از قرار دادن 6 اینچ سوند ممکن است کمی مقاومت کنید. این غیر معمول نیست، زیرا این محل عضلات اسفنکتر ادرار است. چند نفس عمیق بکشید و در حالی که ادامه قرار دادن سوند را دارید فشار را افزایش دهید. مطمئن شوید که جریان ادرار متوقف شده است و مثانه خود را کاملا تخلیه کرده اید. سپس سوند را به آرامی خارج کنید. مقدار ادرار را در کیسه اندازه گیری و ثبت کنید و سپس کیسه را خالی کنید.
نتیجه گیری
همانطور که گفته شد هر بار که از سوند استفاده می کنید، آن را با آب و صابون بشویید. بگذارید در هوا خشک شود و سپس آن را در یک ظرف تمیز و خشک نگه دارید. طبق انستیتوی ملی بهداشت (NIH)، شما باید هر دو تا چهار هفته یکبار سوند خود را تعویض کنید. اگر سوند شما سفت شد، تغییر رنگ داد، شکننده شد یا برای قرار دادن آن خیلی نرم شد، آن را دور بیاندازید .
منابع:
https://www.webmd.com/urinary-incontinence-oab/catheter-types
https://www.healthline.com/health/catheter-associated-uti#causes
https://medlineplus.gov/ency/article/003981.htm
https://www.medicalnewstoday.com/articles/324187#intermittent-catheter
https://www.bladderandbowel.org/bladder/catheter/what-is-a-catheter/
