ostoma
ostoma

استوما چیست؟

استوما چیست؟

تفاوت استوما و استومی و کلستومی در چیست؟

چرا استوما برای ما مهم است؟

استوما آسیب دیده
استوما آسیب دیده

در اناتومیبه هر مجرای بازی اصطلاحا استوما و جمع ان را STOMATA  یا STOMAS  می گویند.

مانند دهان،بینی و مقعد که استوما های طبیعی بدن هستند.

هر اندام توخالی را می توان در صورت لزوم به یک استومای مصنوعی تغییر کاربری داد. این شامل  موارد زیر می باشند.

  • مری
  • معده
  • اثنی عشر
  • ایلئوم
  • روده بزرگ
  • حفره پلور
  • مجرای ادرار
  • مثانه
  • لگن

هم چنین استوما ممکن است دائمی یا موقت باشد. روشهای جراحی که شامل ایجاد استوما ی مصنوعی است دارای اسامی هستند که به طور معمول با پسوند “-استومی” خاتمه می یابند و همین نامها اغلب اشاره به این که کجا استومی تشکیل شده است را  دارند..

استوما به معنای دهان یا ورودی است و در برخی بیماران بوسیله جراحی استومی یک مجرای خروجی در سطح بدن ایجاد شده و جایگزین سوراخ طبیعی می‌شود.

ثابت کردن استوما روی پوست
ثابت کردن استوما روی پوست

استوما به قسمتی از روده، که از جداره شکم بیرون گذاشته شده است گفته می شود.

در واقع استوما قسمتی از روده است که از شکم خارج شده و توسط بخیه به جدار شکم ثابت شده و مواد دفعی بدن از طریق آن خارج می ‏شود.

استوما در افرادی که قادر نیستند مانند افراد عادی دفع ادرار و مدفوع داشته باشند بویسله جراحی استومی ایجاد می شود.

در صورتی که به دلایلی سوراخ خروجی طبیعی ادرار و مدفوع دچار مشکل شود استوما برای کمک به دفع این مواد در سطح بدن ایجاد می شود.

استوما حساس
استوما حساس

این قسمت بیرون زده از جدار شکم فاقد پایانه های عصبی حس درد است و به همین دلیل بیمار در محل وجود آن هیچگونه احساس ناراحتی ندارد.

در چند ماه اول پس از انجام جراحی محل استوما کمی متورم و دارای التهاب است و برای کنترل مواد دفعی این محل نیاز به استفاده از کیسه‌ هایی با سوراخ‏ های بزرگ‏تر از حد عادی است.

ایلئوستومی چیست؟
کیسه کلستومی شفاف برای رویت ترشحات خروجی از روده جهت بررسی محتویات آن
کیسه کلستومی شفاف برای رویت ترشحات خروجی از روده جهت بررسی محتویات آن

به همین دلیل بهتر است در هفته‏ ها و ماه‏ های اول پس از جراحی هنگام تعویض کیسه، استوما دوباره تعیین سایز شود.

در صورت استفاده از کیسه های قابل برش، اگر اندازه برش بزرگ‏تر از اندازه باشد، ترشحات بدن به اطراف نشت کرده که می تواند سبب بروز مشکلات بهداشتی برای فرد و عفونت و زخم این محل شود.

نشت از استوما
نشت از استوما

برآمدگی استوما از سطح پوست اغلب در حدود ۲ سانتی متر است  که به خروج راحت تر مواد دفعی و ورود آن ها بطور مناسب به کیسه تخلیه می شود.

تخلیه مناسب مواد دفعی به داخل کیسه از بروز مشکلات عفونی در این محل جلوگیری می کتد.

اگر استوما هم سطح با پوست باشد، ترشحات به‏ جای ورود به داخل کیسه به لبه های آن چسبیده و مشکلاتی را برای فرد ایجاد می کند.

محل و اندازه ی استوما به نوع بیماری و نوع عمل جراحی و شرایط فیزیکی (شکم بیمار) بستگی دارد و ممکن است بطور دائم یا موقت باشد.

محل قرار گیری استوما
محل قرار گیری استوما

انواع استوما چیست؟

انواع استوما را نیز می‎توان بر اساس شکل آنها تقسیم بندی کرد. مانند: Loop Ostoma و Double-Barrel Ostoma 

آیا سایز استوما تغییر می‏کند؟

به طور طبیعی در چند ماه اول پس از انجام جراحی محل استوما کمی متورم است و برای کنترل مواد دفعی استوما نیاز به استفاده از کیسه‌هایی با سوراخ‏های بزرگ‏تر از حد عادی می‏باشد.

به همین دلیل بهتر است در هفته ‏ها و ماه‏ های اول پس از جراحی هنگام تعویض کیسه، استوما مجدداً تعیین سایز شود. به خصوص در صورت استفاده از کیسه‏ های قابل برش، اگر اندازه برش بزرگ‏تر از اندازه استوما باشد، ترشحات نشت خواهد کرد. 

زخم استوما
زخم استوما

برآمدگی استوما از سطح پوست چه قدر است؟

برآمدگی استوما از سطح پوست باید حدود ۲ سانتی‏متر باشد. این برآمدگی اجازه می‏دهد مواد دفعی به طور مستقیم داخل کیسه تخلیه شود. این حالت از ایجاد مشکلات پوستی اطراف استوما جلوگیری می‌کند.

نفروستومی چیست؟
کیسه کلستومی غیر شفاف جهت جمع آوری ترشحات روده.دلیل مان بودن آن ندیدن ترشحات خروجی از معده می باشد
کیسه کلستومی غیر شفاف جهت جمع آوری ترشحات روده.دلیل مان بودن آن ندیدن ترشحات خروجی از معده می باشد

اگر استوما کاملاً هم سطح با پوست باشد، ترشحات به‏جای اینکه داخل کیسه تخلیـه شود، مستقیماً روی لبه چسب کیسه می‏ریـزد و از چسبیـدن مطلوب آن جلوگیـری می‏کند. استومای فرورفته نیز باعث نفوذ ترشحات به زیر چسب کیسه و جدا شدن آن خواهد شد.

آیا استوما دردناک است؟

خیر، استوما فاقد پایانه های عصبی حس درد است و به همین دلیل هیچگونه احساس دردی ندارد. 

دست زدن به استوما باعث درد و ناراحتی نمی‌شود.
دست زدن به استوما باعث درد و ناراحتی نمی‌شود.

لوپ استوما (Loop Ostoma) چیست؟

شایع‏ترین شکل استومی موقت، لوپ استومی است.

در این روش قسمت کوچکی از روده از طریق شکافی که روی پوست شکم ایجاد می‏شود، بیرون شکم قرار می‏گیرد و یک میله پلاستیکی کوچک که راد (Rod)  نامیده می‏شود بین روده و پوست قرار می‏گیرد تا از بازگشتن روده به داخل شکم جلوگیری کند. این میله پلاستیکی چند روز بعد که زخم جراحی بهبود می‏یابد و دیگر احتمال برگشت روده به داخل شکم وجود ندارد، خارج می‏شود.

جراح شکافی روی دیواره جلویی لوپ روده که بیرون از شکم قرار گرفته است ایجاد می‏کند. در این روش روده به طور کامل برش نمی‏خورد بلکه فقط برش در دیواره قدامی ایجاد می‏شود.

نتیجه این جراحی ایجاد دو استوما است که کاملاً به هم چسبیده‌اند. یکی از این استوماها به سیستم گوارش فوقانی ربط دارد و مواد دفعی از طریق آن خارج می‌شود.

 

استومای دوم به قسمت تحتانی لوله گوارش مربوط است که کار خاصی انجام نمی‏دهد و فقط موکوس ترشح می‏کند. به این استوما موکوس فیستولا (Mucous Fistula) نیز گفته می‏شود.

موکوس ترشحات روده است که نقش لغزنده و قابل عبور ساختن لوله گوارش را بر عهده دارد.

 

دفع موکوس از موکوس فیستولا و حتی از مقعد امری طبیعی است و به هیچ وجه جای نگرانی نمی ‏باشد. بعضی  مواقع ممکن است موکوس فیستولا به قدری کوچک باشد که بیمار متوجه وجود آن نشود و هنگام ترشح موکوس از آن دچار نگرانی شود. به هر حال ترشح موکوس امری طبیعی است. 

یوروستومی

استومای (Double-Barrel) چیست؟

در این جراحی نیز همانند لوپ استوما قسمت کوچکی از روده از طریق ایجاد شکاف در شکم به بیرون راه می‏یابد. تنها تفاوت لوپ استوما با Double Barrel این است که در Double Barrel‌ دو سر روده به طور کامل برش می‏ خورد و از هم جدا می‏شود و روده به دو نیمه تقسیم می ‏شود.

یکی از این بخش‏ها استومای اصلی را تشکیل می‏دهد که مواد دفعی از طریق آن خارج می‏شود و نیمه دیگر موکوس فیستولا را تشکیل می‏ دهد. این دو قسمت به دیواره روده دوخته می‏ شوند. موکوس فیستولا فقط ترشح موکوس دارد و برای کنترل آن نیاز به کیسه نیست و فقط با قرار دادن یک گاز تمیز روی آن ترشحات کنترل می‏ شود.

یک عدد استومی در کودک شش ماهه که با نشت محتویات روده باعث سوختگی در اطراف کلستومی شده است.
یک عدد استومی در کودک شش ماهه که با نشت محتویات روده باعث سوختگی در اطراف کلستومی شده است.

در این روش بهتر است استوما و موکوس فیستولا با فاصله مناسب از یکدیگر تعبیه شوند تا بیمار به راحتی بتواند کیسه را روی استوما بچسباند. 

استومیت چیست؟

استومیت به افرادی گفته می‎شود که تحت عمل جراحی استومی قرار گرفته و در حال حاضر روی شکم خود استوما داشته و دفع مدفوع یا ادرار از طریق آن صورت می ‏گیرد.

گاهی در برخی از منابع به فردی که کلستومی دارد کلستومیت گفته می‎شود و همچنین به افراد دارای ایلئوستومی و یوروستومی به ترتیب ایلئوستومیت و یوروستومیت اطلاق می‎ گردد.

یک عدد کلستومی نه چندان خوب
یک عدد کلستومی نه چندان خوب

عوارض استوما

  • زخم شدن اطراف محل خروج روده
  • تنگی مجرا
  • فتق استوما
  • ادم
  • واریس
  • درماتیت تماسی
  • نولیکوسیت
  • عفونت باکتریایی
  • عفونت قارچی
  • آرتریت پسوریازیس
  • زخم فشاری
  • نشت اطراف محل
یک عدد استومی آسیب دیده
یک عدد استومی آسیب دیده

برای کسب اطلاعات بیشتر و برای درمان در منزل اعم از انواع زخم سوختگی زخم بستر از بین بردن جای زخم با لیزر و دیگر خدمات پرستاری همچون تزریقات سرم تراپی با ما تماس بگیرید

۰۹۱۲۰۴۰۵۲۰۷

شهرابادی

منابع:

https://www.coloplast.com.au/ostomy/people-with-a-stoma/before-stoma-surgery/

https://www.webmd.com/colorectal-cancer/colostomy-stoma#1

محمدحسین شهرابادی

محمدحسین شهرآبادی دانشجوی پزشکی عمومی محقق و‌ پژوهشگر در زمینه زخم و سوختگی و استومی فعال در زمینه اموزش پیشگیری و درمان زخم و سوختگی و استومی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی ایران در رشته پرستاری سال ۱۳۹۳ کارشناس زخم بیمارستان مهر از سال ۹۳ تا ۹۸ مشاور کارشناس زخم در امور بیماران ضایعات نخاعی کارشناس زخم مرکز بهزیستی مولوی سال ۱۳۹۴ گذراندن طرح نیروی انسانی از سال ۹۵ تا ۹۷ در مرکز سوانح سوختگی شهید مطهری گذراندن کورس زخم و سوختگی و استومی در آکادمی لوهمن روشه در کشور المان سال ۲۰۱۷ مدرس و برگزار کننده دوره های زخم و سوختگی...

دیدگاهتان را بنویسید