خروج ترشحات معمول از زخم
اگر بر روی پوستتان دچار آسیب شدید، ممکن است متوجه شده باشین که مایعی به جز خون از محل زخم شده خارج می‌شود. اگزودا درواقع مایعی است که از رگ‌های خونی به داخل بافتهای مجاور نشت می‌کند. این مایع از سلول‌ها، پروتئین‌ها و مواد جامد ساخته شده است. اگزودا ممکن است از بریدگی‌ها و یا از مناطق آسیب دیده و دارای عفونت خارج شود که به آن چرک نیز گفته می‌شود. در این مقاله به انواع اگزودا زخم پرداخته شده است.
آیا اگزودا زخم طبیعی است؟
اگزودا زخم در جهت بخش طبیعی از روند بهبود محل آسیب دیده تولید می‌شود. در طی پاسخ التهابی، دیواره‌های رگ‌های خونی گشاد و متخلخل‌تر می‌شوند و باعث دیده شدن مایع غنی از پروتئین در ناحیه زخم می‌شود. ولی برخی از ترشحات نشان از مشکل حاد است که مدیریت ترشح و درمان زخم در این روند مهم تلقی می‌شود.
انواع مختلف اگزودا زخم
اگزودا سروانژینوس Serosanguinous
ترشحات سروانژینوس یکی از انواع متداول ترشحات زخم است. این ترشح مانند آب می‌باشد. معمولاً رنگ قرمز روشن یا به رنگ صورتی است. شکل ظاهری آن بیشتر بستگی به مقدار خون لخته شده دارد. این ترشحات در دو یا سه روز اول طبیعی است. اما توجه داشته باشید که اگر مقدار خون مخلوط با سرم در حال افزایش است به پزشک مراجعه کنید.
برای درک بهتر این ترشح بهتر است بخش‌های مختلف خون را بشناسید.
خون از چهار بخش اساسی تشکیل شده است:
پلاسما
این بخش از سرم تشکیل شده است که بخش اعظم آن آب و فیبرینوژن‌ها هستند. فیبروژن‌ها همان پروتئین‌هایی هستند که به روند لخته شدن خون کمک می‌کنند. رنگ پلاسما به مایل به زرد است.
سلول‌های قرمز خون
این سلول‌ها به اکسیژن رسانی از ریه‌ها به بقیه بدن کمک می‌کنند.
گلبول‌های سفید
گلبول‌های سفید به مبارزه علیه عفونت کمک می‌کنند.
پلاکت‌ها
پلاکت‌ها به سرعت به محل آسیب دیده می‌روند و با هم جمع می‌شوند و باعث لخته در محل آسیب دیده می‌شوند. این لخته به پوشاندن زخم کمک کرده و از خونریزی جلوگیری می‌کند.
اگزودا سروز (Serous drainage)
چنانچه ترشحات خارج شده شفاف و آبکی باشد، سرم است که به آن مایع سروز نیز گفته می‌شود. زمانی که زخم بهبود می‌یابد، ولی هنوز در اطراف محل آسیب دیده التهاب دیده می‌شود، مقدار کمی اگزودا سروز طبیعی می‌باشد. ولی توجه داشته باشید چنانچه ترشح مایعات بیش از حد بود می‌تواند نشانه وجود بیش از حد باکتری‌های ناسالم در محل زخم باشد.
اگزودا غیرطبیعی زخم
در اکثر موارد اگزودا سرم به تنهایی و یا همراه خون از انواع طبیعی ترشحات می‌باشند. اما گاهی برخی از ترشحات وجود دارند که طبیعی نیستند و ممکن است نشان دهنده عارضه جدی باشد.
- انواع اگزودا غیرطبیعی
- سنگی (sanguineous)
- خونریزی دهنده (hemorrhagic)
- چرکی (purulent)
- سروپرولنت (seroprulent)
- اگزودا سنگی (sanguineous)
زخم‌های عمیق که لایه‌های بیشتری از بافت پوست را درگیر می‌کند، باعث ترشحات سنگی می‌شوند. این ترشحات اولین ترشحاتی است که پس از تشکیل زخم اتفاق می‌افتد. اسن ترشحات خون قرمز تازه است که هنگام آسیب دیدگی خارج می‌شود. با شروع لخته شدن خون ترشحات نیز غلیظ خواهند شد.
زهکشی سنگی که بعداً در روند بهبود زخم اتفاق می افتد ممکن است نشانه آسیب بیشتر به بافتهای منطقه باشد. این ترشحات بعدی ممکن است با زخم های بزرگتر که نیاز به تعویض منظم باند دارند اتفاق بیفتد. بیرون آوردن یک باند یا پانسمان ممکن است منجر به باز شدن مجدد زخم شود و باعث تخلیه قرمز رنگ شود.
اگزودا خونریزی دهنده (hemorrhagic)
اگر ترشحات سنگی (sanguineous) ادامه یابد، نشانه خونریزی است. اگر خون قرمز روشن باشد، به معنی پاره شدن دیواره شریان است. اگر رنگ خون قرمز تیره باشد و مداوم جریان داشته باشد، ممکن است نشان دهنده پارگی رگ باشد.
اگزودا چرکی (purulent)
در حالی که سایر انواع ترشحات هنگام بهبودی زخم طبیعی است، اما توجه داشته باشید که ترشحات چرکی اینچنین نیست. ترشحات چرکی یک نشانه مهم برای آلودگی زخم است.
ترشحات چرکی زخم، بافت شیری، خاکستری، زرد و یا سبز دارند. این ترشحات نشان دهنده عفونت است. این نوع تخلیه غلیظ تر هستند چراکه حاوی میکروارگانیسم‌ها، باکتری‌ها و گلبول‌های سفید خون هستند که به محل عفونت حمله می‌کنند. این ترشحات ممکن است بوی بدی هم داشته باشد. در صورت مشاهده این ترشحات بهتر است به پزشک مراجعه داشته باشید. برخی از عفونت‌ها بدون درمان بهبود نمی‌یابند.
اگزودا سروپرولنت (seroprulent)
همانطور که از نامش پیداست، این ترشحات ترکیبی از اگزودا سروز و اگزودا چرکی است. این نوع ترشح ممکن است هم نشانه اولیه عفونت باشد و هم نشانه بهبودی عفونت باشد. این ترشحات به صورت شفاف و یا با مایع شیری رنگ‌های مختلف، مشابه ترشحات چرکی دیده می‌شود. بهتر است برای تشخیص این نوع ترشحات به پزشک مراجعه کنید.
چرا نوع اگزودا مهم است؟
باید توجه داشته باشیم که فقط ظاهر ترشحات زخم به تنهایی نگران کننده نیست. مقدار ترشحات خارج شده از زخم نیز مهم است. مثلاً ترشحات در نوع اگزودا خونریزی دهنده (hemorrhagic) نیاز به توجه فوری دارد.
یکی از راه‌های تشخیص آسیب به عروق یا رگ، بررسی نحوه جریان خون است. چنانچه رگ آسیب دیده باشد، خونریزی به صورت جهشی است.
اگزودا چرکی ممکن است به تدریج و هر چند وقت یکبار از بین برود. صرف نظر از اینکه این تظحان چگونه خارج می‌شود به مراقبت پزشکی نیاز دارد.
همان طور که گفته شد تخلیه غیرطبیعی نشانه‌ای از یک عارضه مهم است. تنها راه مطمئن شدن از این موضوع این است که پزشک زخم را معاینه کند و سایر علائم شما را بررسی کند.
چه زمانی زخم دچار عفونت است و باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در هنگام مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید.
- تب
- قرمزی و گرما در اطراف پوست آسیب دیده
- افزایش درد یا تورم
- چنانچه به نظر برسد زخم به جای بهبود، بازتر می‌شود
- اگررنگ یا اندازه زخم تغییر کند
توجه داشته باشید که بدون توجه به نوع ترشحات ایجاد شده، هر کسی که فکر می‌کند بیش از اندازه از محل آسیب دیده ترشح دارد، باید به پزشک مراجعه کند. همانطور که گفته شد این ترشحات نشان دهنده عفونت در منطقه است و برای جلوگیری از عوارض جدی‌تر به درمان نیاز دارد.
برخی ترشحات مانند ترشحات سنگی، سروز و سروانژینوس بخشی از روند ترمیم زخم هستند و به بهبود کمک می‌کنند. این نوع ترشحات معمولاً در چند روز اول فرایند ترمیم زخم ظاهر می‌شود و با بهبود و جوش خوردن زخم از بین می‌روند.
بسیاری از آسیب‌ها و یا زخم‌های کوچک به راحتی در خانه با مراقبت‌های خانگی و یا با کرم‌های بدون نسخه قابل درمان هستند، اما مواردی هم وجود دارند که بررسی آن توسط پزشک ضروری است.
چنانچه علائم فوق را مشاهده کردید باید فوراً با پزشک صحبت کنید. عفونت‌ها نیاز به درمان فوری دارند.
چگونه اگزودا زخم را درمان کنیم
اگر اگزودا چرکی یا دیگر علائم عفونت را دارید، برای جلوگیری از بروز دیگر عارضه ها باید درمان بشوید. ممکن است لازم باشد پزشک زخم را تمیز کرده و پانسمان کند. اگر مقدار عفونت کم باشد می‌توانند محل آسیب دیده را با محلول آنتی‌بیوتیک شستشو داد.
در برخی از موارد، چرک ایجاد شده ممکن است باعث ایجاد آبسه شود. در این مواقع جهت از بین بردن عفونت ابتدا پزشک باید آبسه را تخلیه کنند.
در موارد بسیار حاد، عفونت زخم می‌تواند به عفونت سپتیک تبدیل شود که کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این روند خیلی معمول نیست.
درمان زخم‌های آلوده در خانه
بریدگی و زخم‌های سطحی و جزئی معمولاً در خانه، با مراقبت‌های خانگی قابل درمان هستند. توجه کامل به روند بهبودی زخم امری مهم است. این کار به شما کمک کند احتمال هرگونه عارضه را هنگام وقوع تشخیص دهید و قبل از بروز مشکلات بعدی، درمان لازم را انجام دهید.
- ابتدا از تمیز و استریل بودن همه تجهیزات لازم اطمینان حاصل کنید.
- دست‌ها را با صابون و آب بشویید و خشک کنید.
- برای تمیز کردن پوست اطراف زخم از آب گرم و صابون استفاده کنید ولی دقت داشته باشید که صابون را بر روی زخم قرار ندهید.
- در صورت تمایل، یک لایه نازک از پماد ضدعفونی کننده یا ژل نفتی را برش دهید و بر روی زخم بگذارید.
- قبل از پانسمان کردن زخم اجازه دهید خشک شود.
- هر روز زخم را شسته و پانسمان زخم را عوض کنید.
- از پراکسید هیدروژن یا ید بر روی زخم استفاده نکنید. چرا که ممکن است در بعضی افراد باعث تحریک پوست شود.
- چنانچه زخم طی 1-2 روز علائم بهبودی را نشان نداد، به پزشک مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که چنانچه زخم پوستی شما علائم غیرطبیعی را نشان داد، حتما جهت علت و درمان آن به پزشک مراجعه کنید.
ترانسودا (Transudate) چیست؟
مایعی است که باعث تصویه سلول‌ها و پروتئین‌ها می‌شود. ترانسودات در واقع یک فیلتراسیون خون است. ترانسودات در بافتهای خارج رگ‌های خونی تجمع یافته و باعث ورم (تورم) می‌شود.
تفاوت اگزودا و ترانسودات چیست؟
ترانسودات ناشی از افزایش هیدرواستاتیک یا کاهش فشار تورمی می‌باشد. در صورتی که اگزودات نشانه التهاب است و به طور معمول نتیجه افزایش نفوذپذیری عروق است. درواقع ترانسودات تجمع مایعات ناشی از شرایط سیستمیک است که فشار عروق خونی را تغییر داده و باعث خروج مایعات از سیستم عروقی می‌شود ولی اگزودات تجمع مایعات ناشی از نشت بافت در اثر التهاب یا آسیب محلی سلولی است.
اگزودا دارای محتوای پروتئین بیشتری در مقایسه با ترانسودات است.
https://www.woundsource.com/blog/identifying-different-types-wound-drainage
https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-purulent-drainage
https://www.medicalnewstoday.com/articles/325040
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/transudate
http://www.differencebetween.net/science/health/difference-between-exudate-and-transudate/
