ایلئوستومی
ایلئوستومی

ایلئوستومی چیست؟

ایلئوستومی به جراحی گفته می شود که یک ورودی به نام استومی به صورت موقتی یا دائم ایجاد می کند. استومی یک مجرای عبوری است که از پایین ترین بخش روده کوچک به بیرون از شکم می رسد. این اقدام به عبور مدفوع و گاز از بدن کمک می کند، بدون اینکه نیازی به عبور از کلون یا روده بزرگ و راست روده باشد. مدفوع در یک کیسه در بیرون از بدن جمع آوری می شود.

روده کوچک کجاست؟

روده کوچک بین شکم و روده بزرگ قرار دارد. روده بزرگ شامل کولون و راست روده است. روده کوچک به هضم غذا و جذب مواد مغذی کمک می کند و باعث جذب مواد مغذی غذا در رگ های خونی می شود. این مواد مغذی شامل پروتئین ها، چربی ها و کربوهیدرات ها هستند. مواد غذایی باقیمانده که نمی توانند هضم شوند از روده کوچک به کولون انتقال داده می شود. کولون به جذب آب از مواد زائد می پردازد و مدفوع یا باقیمانده غذا را تا حرکت بعدی روده ها، نگاه می دارد.

دلیل نیاز به ایلئوستومی

پزشک برای بای پس کردن یا جدا کردن بخشی از روده ایلئوستومی را انجام می دهد. دلیل انجام این جراحی می تواند موارد زیر باشد:

  • روده بزرگ مسدود یا آسیب دیده است.
  • بخشی از روده بزرگ با جراحی برداشته شده است.
  • کولون آسیب دیده باعث عفونت شکمی می شود.
  • برای اینکه به کولون یا روده ها اجازه داده شود که بعد از جراحی ترمیم شوند. – برای مثال اگر بخشی از روده به دلیل درمان سرطان روده بریده شده باشد، این اقدام باعث می شود که روده ترمیم شود و به همین دلیل ایلئوستومی انجام می گیرد.
  • برای کاهش تورم کولون در افرادی که به بیماری کرون یا کولیت زخمی مبتلا هستند.
  • برای انجام برخی جراحی های پیچیده که باید روی راست روده یا مقعد انجام گیرند، از ایلئوستومی کمک گرفته می شود.
ژژنوستومی

افرادی که به برخی سرطان ها مانند سرطان روده بزرگ مبتلا هستند، نیاز به انجام ایلئوستومی است. گاهی اوقات برخی زنانی که به سرطان تخمدان مبتلا هستند، نیاز به انجام ایلئوستومی دارند. کولیت زخمی هم یک بیماری پیش سرطانی است که برای انجام روند درمان نیاز به انجام ایلئوستومی است.

ایلئوستومی چیست؟

مدت زمان نیاز به ایلئوستومی

اغلب افراد مبتلا به سرطان که نیاز به انجام ایلئوستومی دارند، تنها نیاز است که چندین ماه از این روش کمک گرفته شود تا کولون و راست روده ترمیم شود. بعد از این مدت می توان ایلئوستومی را خارج کرد و عمل دفع به طریق معمول و طبیعی انجام گیرد. ولی در برخی موارد نیاز است که از ایلئوستومی به صورت دائمی کمک گرفته شود.

ایلئوستومی موقت

ایلئوستومی موقت بعد از اینکه روده بزرگ ترمیم شد و دیگر نیازی به دفع با ایلئوستومی نبود، می تواند جدا شود. افرادی که به سرطان روده مبتلا هستند تا ماه ها بعد از عمل نیاز به استفاده از این روش دارند و بعد از آن می توان ایلئوستومی را جدا کرد. به طور کلی اگر روده بزرگ سلامت باشد و عملکرد درستی داشته باشد، دیگر نیازی به استفاده از ایلئوستومی نیست.

ایلئوستومی دائم

برای ایلئوستومی دائم، جراح راست روده، روده بزرگ و مقعد را بای پس کرده و یا کلاً خارج می کند. در این شرایط به فرد یک کیسه وصل است که به صورت دائمی مدفوع را جمع آوری می کند. این کیسه می تواند داخلی یا خارجی باشد.

انواع ایلئوستومی

سه نوع ایلئوستومی وجود دارد:

ایلئوستومی استاندارد

این نوع با نام ایلئوستومی بروک ( Brooke ) شناخته می شود که متداول ترین نوع مورد استفاده از ایلئوستومی است. انتهای روده کوچک به قسمت راست و پایینی شکم کشیده می شود و به پوست بیرونی متصل می شود. سپس بیمار همیشه باید یک کیسه را متصل به خود حمل کند تا مدفوع در آن جمع شود.

استومی چیست؟

ایلئوستومی کانتیننت

این نوع ایلئوستومی نیاز به پوشیدن کیسه جمع آوری کننده مدفوع ندارد. جراح کیسه ای را درست می کند که در انتهای روده کوچک قرار دارد. سپس در طول روز چندین بار یک کاتتر وارد کیسه می شود تا مدفوع را تخلیه کند.

ایلئوستومی مخزنی مقعدی

این نوع ایلئوستومی با نام کیسه لگنی هم شناخته می شود. جراح کیسه ای از روده کوچک و راست روده درست می کند. سپس کیسه را به مقعد متصل می کند تا مدفوع را جمع آوری کند. مدفوع می تواند از مقعد به کیسه مذکور انتقال یابد.

خطرات ایلئوستومی

این جراحی شامل خطرات زیر است:

  • خونریزی داخلی در روده کوچک یا از استومی
  • آسیب به ارگان های داخلی
  • عفونت
  • عدم توانایی در جذب مواد مغذی از غذا
  • انسداد روده به دلیل ایجاد بافت اسکار

شیوه انجام ایلئوستومی

این جراحی با بیهوشی عمومی انجام می شود. فرد در طول این عمل کاملاً بیهوش است و در خوابی عمیق به سر می برد و هیچ دردی احساس نمی کند. جراحی ممکن است به روش های زیر انجام شود:

  • ایجاد یک برش بزرگ روی شکم
  • جراحی لاپاراسکوپی که برش هایی کوچک تر و با تهاجم کمتر ایجاد می کند. این روش درد کمتری را ایجاد می کند و دوران نقاهت کوتاه تر است.
ایلئوستومی در برابر کلستومی
ایلئوستومی در برابر کلستومی

قبل از انجام ایلئوستومی معمولاً لازم است که یک متخصص استومی را بررسی کند و محل دقیق اتصال آن را مشخص کند. ( معمولاً در سمت راست شکم استومی متصل می شود. ) همچنین پزشک درباره زندگی کردن با استومی به بیمار توضیحاتی ارائه می دهد. دو نوع اصلی ایلئوستومی وجود دارد که در ادامه به آن می پردازیم:

  • ایلئوستومی حلقه ای یا لوپ – به این صورت انجام می شود که قسمتی از روده کوچک با ایجاد یک برش روی شکم، بیرون کشیده می شود. این اقدام قبل از اینکه استومی تشکیل شود و به پوست بخیه زده شود، انجام می گیرد.
  • ایلئوستومی انتهایی – به نحوی انجام می گیرد که روده کوچک از کولون جدا می شود و از طریق شکم بیرون زده می شود و یک استومی ساخته می شود.
استوما چیست؟

گاهی اوقات امکان ساخت یک کیسه داخلی که به مقعد متصل باشد، وجود دارد. به این معنا که نیازی به ایجاد استومی نیست و مدفوع از طریق جمع شدن در کیسه نزدیک به مقعد و مشابه شیوه معمول، تخلیه می شود.

ایلئوستومی انتهایی و کیسه های ایلئوستومی معمولاً دائمی هستند.

ایلئوستومی حلقه ای معمولاً موقت است ولی می توان با یک جراحی آن را تبدیل به ایلئوستومی دائم کرد.

مدت زمان جراحی ایلئوستومی

این جراحی معمولاً بین دو تا سه ساعت زمان می برد.

فرد در طول این مدت کاملاً بیهوش و خواب است. شرایط افراد با یکدیگر متفاوت است و مدت زمان بستری بیمار در بیمارستان به عوامل مختلفی مانند سرعت ترمیم زخم ها، موفقیت عمل و شیوه کارکرد کیسه استومی بستگی دارد. ولی معمولاً 5 تا 10 روز در بیمارستان بستری می شوند.

طول دوران نقاهت بعد از ایلئوستومی

اغلب بیماران برای حداقل یک هفته بعد از عمل در بیمارستان بستری می شوند. ریکاوری کامل از ایلئوستومی شاید نزدیک به دو ماه زمان ببرد. در طول این مدت فرد محدودیت های غذایی خاصی دارد تا روده ها ترمیم شوند.

اگر ایلئوستومی موقتی باشد، بعد از ترمیم کامل روده کوچک، شاید نیاز به جراحی دیگری برای تغییر یا بستن استومی باشد. این جراحی معمولاً 12 هفته یا سه ماه بعد از عمل ایلئوستومی انجام می گیرد.

مراقبت های بعد از ایلئوستومی

مراقبت های بعد از ایلئوستومی را در چند بخش که شامل تخلیه کیسه معمولی و یا کاتتر، انواع کیسه، تعویض کیسه، مراقبت از پوست اطراف استومی و همچنین مراقبت های پرستاری است، شرح می دهیم:

تخلیه کیسه ایلئوستومی

زمانی که فرد بعد از جراحی بهبود می یابد، نیاز است که چندین بار در طول روز کیسه ایلئوستومی را تخلیه کند. زمانی که گاز یا مدفوع به کیسه منتقل می شود، فرد کنترلی روی آن ندارد. این عمل شاید چندین بار در طول روز تکرار شود. بهتر است که زمانی که کیسه کمتر از نیمه پر شده است، تخلیه شود.

کلستومی چیست

انواع کیسه ایلئوستومی

کیسه های ایلئوستومی در سایزها و شکل های مختلفی وجود دارند ولی درباره دو نوع اصلی آن ها در ادامه توضیح داده ایم:

  • کیسه های یک تکه که مستقیماً به پوست متصل هستند.
  • کیسه های دوتکه که شامل یک تکه پوست حمل کننده و یک کیسه هستند که به بدن متصل است.

اغلب کیسه ها به یک خروجی که در پایین بدن قرار دارد، متصل هستند. تیم درمانی و پزشک در مورد نوع کیسه بیمار را راهنمایی می کند.

تعویض کیسه ایلئوستومی

کیسه ایلئوستومی هر 5 تا 8 روز تعویض می شود. اگر بیمار احساس سوزش داشته باشد و یا از کیسه مایعی خارج شود، نیاز است که کیسه سریعاً عوض شود. اگر کیسه از نوع دوتکه است، می توان از دو کیسه مختلف در طول یک هفته استفاده کرد.

تخلیه کیسه ایلئوستومی با کاتتر

اگر ایلئوستومی کانتیننت باشد، جراح یک لوله را به کیسه متصل می کند تا مدفوع به طور مداوم در آن تخلیه شود. به این لوله کاتتر گفته می شود که برای سه تا چهار هفته ادامه دارد. زمانی که کاتتر خارج شد، نیاز است که کیسه را چندین بار در طول روز تخلیه کنید. تعداد دفعات تخلیه کردن به مرور زمان کمتر می شود.

مراقبت از پوست بعد از ایلئوستومی

پوست اطراف استومی همیشه قرمز به نظر می رسد و گاهاً خونریزی دارد که کاملاً طبیعی است. ولی خونریزی اگر مزمن باشد و برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، خطرناک است.

از اینکه کیسه به استومی به خوبی متصل است، باید اطمینان حاصل شود. کیسه ای که به خوبی متصل نباشد می تواند باعث حساسیت پوست اطراف استومی شود. همچنین لازم است که پوست اطراف استومی را تمیز و خشک نگاه دارید. اگر پوست مرطوب، متورم، حساس و دارای خارش و همچنین دردناک شود، احتمالاً عفونت دارد. حتماً به پزشک مراجعه شود تا راهکارهای لازم برای درمان عفونت در پیش گرفته شود.

یوروستومی

 

مراقبت پرستاری در ایلئوستومی

برای مراقبت های بعد از ایلئوستومی پرستار اقدامات زیر را انجام می دهد. همچنین در برخی موارد به همراه بیمار توضیحاتی در این زمینه داده می شود:

  • قبل از نصب کیسه، پوست را با آب گرم بشویید و به خوبی خشک کنید.
  • از محصولات مراقبت پوستی که حاوی الکل هستند خودداری کنید. این مورد می تواند پوست را به شدت خشک کند.
  • از محصولاتی که حاوی روغن هستند روی پوست اطراف استومی استفاده نکنید.
  • در کل از محصولات پوستی خاصی استفاده نکنید تا احتمال بروز مشکلات مختلف کاهش یابد.

تغذیه در ایلئوستومی

معمولاً بعد از ایلئوستومی از بیمار خواسته می شود که رژیم غذایی خاصی را دنبال کند تا مشکلی ایجاد نشود. در ادامه به برخی توصیه های مهم اشاره می کنیم:

  • وعده های غذایی کوچک را در فواصل زمانی کوتاه تر مصرف کنید. توصیه می شود که به جای مصرف سه وعده غذایی بزرگ، 6 وعده کوچک در طول روز میل شود.
  • غذا را به آرامی میل کنید و تعداد دفعات جویدن را بیشتر کنید.
  • 8 تا 10 لیوان آب و مایعات در طول روز استفاده کنید.
  • غذاهای نرم و با فیبر پایین مصرف کنید.
  • در صورتی که ماده غذایی جدیدی را به رژیم غذایی خود وارد می کنید، با مقدار کم شروع کنید.

مشکلات و نگرانی های مربوط به ایلئوستومی

همانند هر جراحی دیگری، ایلئوستومی هم دارای خطرات و ریسک هایی است که در ادامه به آن اشاره می کنیم. برخی از این مشکلات که برخی افراد تجربه می کنند به شرح زیر است:

  • انسداد لوله – جایی که خروجی غذای هضم شده مسدود می شود.
  • کمبود ویتامین ب 12 – که به دلیل برداشتن قسمتی از روده است. (که مسئول جذب این ویتامین است.)
  • مشکلات مربوط به استومی – شایع ترین مشکل تغییر سایز استومی است که اتصال آن را به کیسه خارجی دشوار می کند.
نفروستومی چیست؟

تفاوت ایلئوستومی و کولوستومی

کولوستومی یک روش جراحی است که کولون را به دیواره شکمی متصل می کند، در حالی که ایلئوستومی قسمت انتهایی روده کوچک را به دیواره شکمی متصل می کند. تفاوت ایلئوستومی و کولوستومی در محل اتصال روده به بیرون از بدن است.

سوالی که پیش می آید این است که کدام یک بهتر است. ایلئوستومی لوپ مزایای بیشتری نسبت به کولوستومی دارد. برای بیمارانی که بیشتر در معرض دهیدراته شدن یا کم آبی بدن هستند، کولوستومی پیشنهاد می شود تا احتمال بروز پیچیدگی ها کاهش یابد.

بستن ایلئوستومی

جراحی بستن ایلئوستومی زمانی انجام می گیرد که قصد بستن محل اتصال را داشته باشند. در حقیقت زمانی که بیمار بتواند به طور معمول و طبیعی مدفوع کند، نیازی به ایلئوستومی ندارد. جراحی بستن ایلئوستومی از طریق استومی انجام می گیرد. برای این جراحی شاید نیاز به بخیه های بیشتری باشد ولی این مورد بسیار نادر است. این جراحی 30 تا 60 دقیقه زمان می برد و فرد تحت بیهوشی عمومی است.

بستن ایلئوستومی

ایلئوستومی در نوزادان

زمانی که نوزاد به عفونت روده مبتلا است ( برای مثال در نوزادان زودرس ) یا آسیبی به روده نوزاد وارد شده است و یا روده مسدود است، ایلئوستومی در نوزادان انجام می شود. روده نوزادان هم می تواند دچار تورم و بیماری شود و در این موارد پیشنهاد می شود این جراحی انجام گیرد تا نوزاد بهبود یابد. بعد از آن می توان جراحی بستن ایلئوستومی را انجام داد.

منابع:

https://www.gosh.nhs.uk/conditions-and-treatments/procedures-and-treatments/ileostomy-0/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28247831/

https://www.mskcc.org/cancer-care/patient-education/diet-guidelines-people-ileostomy

https://www.nhs.uk/conditions/ileostomy/

https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/how-cancer-treated/surgery/types-ostomy/ileostomy

محمدحسین شهرابادی

محمدحسین شهرآبادی دانشجوی پزشکی عمومی محقق و‌ پژوهشگر در زمینه زخم و سوختگی و استومی فعال در زمینه اموزش پیشگیری و درمان زخم و سوختگی و استومی فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی ایران در رشته پرستاری سال ۱۳۹۳ کارشناس زخم بیمارستان مهر از سال ۹۳ تا ۹۸ مشاور کارشناس زخم در امور بیماران ضایعات نخاعی کارشناس زخم مرکز بهزیستی مولوی سال ۱۳۹۴ گذراندن طرح نیروی انسانی از سال ۹۵ تا ۹۷ در مرکز سوانح سوختگی شهید مطهری گذراندن کورس زخم و سوختگی و استومی در آکادمی لوهمن روشه در کشور المان سال ۲۰۱۷ مدرس و برگزار کننده دوره های زخم و سوختگی...

دیدگاهتان را بنویسید