انواع مختلف سوختگی
عوامل سوختگی متفاوت هستند. سوختگی ممکن است بر اثر تماس گرمایی، تابشی، شیمیایی یا الکتریکی ایجاد شود.
- سوختگی حرارتی: سوختگی ناشی از منابع حرارتی خارجی است که باعث افزایش دمای پوست و بافت‌های بدن می‌شود و باعث از بین رفتن سلول‌های بافتی یا لخته شدن آن‌ها می‌شود. مانند فلزات داغ، مایعات سوزاننده، بخار و شعله‌های آتش در تماس با پوست می‌توانند باعث سوختگی حرارتی شوند.
- سوختگی در اثر تابش: در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماورا بنفش خورشید، یا در معرض اشعه‌های دیگر مانند اشعه ایکس و یا پرتودرمانی برای درمان سرطان ایجاد شود.
- سوختگی شیمیایی: در اثر تماس اسیدهای قوی، مواد قلیایی، مواد شوینده یا حلال‌هایی که با پوست و / یا چشم تماس پیدا می‌کنند، می‌سوزد.
- سوختگی الکتریکی: سوختگی ناشی از جریان الکتریکی، جریان متناوب (AC) یا جریان مستقیم (DC)
اشعه ایکس
پزشکان از اشعه ایکس برای عکس برداری از اندام‌های داخلی استفاده می‌کنند. با تصویربرداری از طریق اشعه ایکس می‌توان استخوان‌های شکسته داخلی، تومورها و اجسام خارجی در بدن را بررسی کرد. از اشعه ایکس در انواع دیگر معاینات و روش‌ها از جمله سی تی اسکن، ماموگرافی و فلوئوروسکوپی نیز استفاده می‌شود. قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس در حین تصویربرداری پزشکی تشخیصی یا پرتو درمانی می‌تواند منجر به سوختگی اشعه شود.
اشعه ماورا بنفش
آفتاب سوختگی اصطلاحی برای پوست قرمز، متورم و دردناک است که در اثر قرار گرفتن بیش از حد در برابر اشعه ماورا بنفش (UV) خورشید ایجاد می‌شود. آفتاب سوختگی می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. میزان سوختگی ناشی از اشعه ماورا بنفش به نوع پوست و میزان قرار گرفتن در معرض آفتاب بستگی دارد. آفتاب سوختگی یک عامل خطر جدی برای سرطان پوست است.
پرتو درمانی
پرتو درمانی (به آن رادیوتراپی نیز گفته می‌شود) یک روش درمانی سرطانی است که با استفاده از مقدار بالای اشعه، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و تومورها را کوچک می‌کند.
پرتو درمانی دو نوع اصلی دارد، پرتوی خارجی و داخلی که بر اساس موارد زیر از هر یک از این دو روش استفاده می‌شود:
- نوع سرطان
- اندازه تومور
- محل تومور در بدن
- چقدر تومور به بافت‌های طبیعی حساس به اشعه نزدیک است
- سلامت عمومی و سابقه پزشکی شما
- عوامل دیگر مانند سن شما و سایر شرایط پزشکی
پرتو درمانی خارجی
این نوع پرتو درمانی اغلب برای درمان سرطان پستان استفاده می‌شود. تابش پرتوی ایکس از این طریق سلول‌های پوستی سالم را در ناحیه درمان از بین می‌برد و به سرطان می‌رسد.
پرتو درمانی داخلی
در این نوع پرتو درمانی یک منبع تابش در داخل بدن فرد در نزدیک محل سرطان قرار می‌گیرد.
علائم سوختگی با اشعه شامل
قرمزی یا تیرگی پوست: این تغییر رنگ ممکن است همراه با درد باشد.
خشک شدن پوست، پوسته‌پوسته شدن یا ایجاد تاول بر روی پوست
- تورم پوست: پوست در ناحیه درمان ممکن است متورم شده و پف کند.
- خارش بیش از حد: پوست در ناحیه درمان می تواند به شدت دچار خارش بشود. توجه داشته باشید که از خراشیدن پوست خودداری کنید چرا که باعث تجزیه شدن پوست و عفونت می‌شود.
- واکنش مرطوب: پوست در ناحیه تحت درمان می‌تواند زخم، مرطوب و آلوده شود. این اتفاق اغلب در زیر پستان‌ها و نواحی که چین پوستی وجود دارد رخ می‌دهد.
این تغییرات پوستی در طول دوره پرتو درمانی به تدریج اتفاق می‌افتد و ممکن است فقط در مناطق خاصی رخ دهد.
عوارض رادیوتراپی
رادیوتراپی می‌تواند باعث ایجاد عوارض در پوست ناحیه تحت درمان بشود. عوارض ایجاد شده بستگی به موارد زیر دارد:
- نوع پرتو درمانی شما
- پوست شما
- منطقه درمان
واکنش پوست تقریباً مانند آفتاب سوختگی است، همراه با قرمزی و خارش احتمالی، سوزش، درد، پوسته‌پوسته شدن پوست، تاول یا تیره شدن پوست. این تغییرات پوستی در طول دوره درمان به تدریج اتفاق می‌افتد و ممکن است فقط در مناطق خاصی اتفاق بیفتد. توجه داشته باشید که تغییر رنگ پوست ممکن است تا سال‌ها پس از درمان باقی بماند.
برخی از افراد ممکن است به تلانژکتازی (که بعضاً رگ‌های عنکبوتی نامیده می‌شوند) مبتلا شوند. تلانژکتازی به تکه کوچکی از رگ‌های خونی ریز روی پوست ناحیه تحت درمان گفته می‌شود که روی پوست مانند خطوط قرمز نازک به نظر می‌رسد. تلانژکتازی‌ها نشانه عود سرطان نیستند، اما گاهی اوقات می‌توانند علائمی مانند خارش یا درد ایجاد کنند. اگر بعد از پرتو درمانی به تلانژکتازی مبتلا شدید، برای درمان آن از طریق لیزر درمانی و یا سایر روش‌های درمانی با یک متخصص پوست مشورت کنید.
سایر عوارض جانبی رایج پرتو درمانی خارجی
- تورم در پستان
- خستگی خفیف تا متوسط
- تغییرات در پوست
- ناراحتی در زیر بغل
- درد قفسه سینه
- مشکلات ریوی مانند تنگی نفس یا سرفه خشک
- تورم لنف
- مشکلات قلبی، مانند ضربان قلب سریع یا نامنظم
چگونه عوارض جانبی پوست ناشی از پرتو درمانی را کنترل کنیم؟
ممکن است فردی نتواند به طور کامل از سوختگی ناشی از اشعه جلوگیری کند. با این حال، این افراد می‌توانند با اقداماتی که در طول پرتو درمانی انجام می‌دهند به درمان و بهبود پوست کمک کنند. در ادامه راهکارهایی جهت کاهش حساسیت پوست در طول پرتو درمانی و همچنین بهبود پوست بعد از اتمام پرتو درمانی آورده شده است.
پوست را مرطوب کنید
پس از انجام پرتودرمانی روزانه پوست خود را با کرم‌های مخصوص پوشش دهید. می‌توانید با کرم‌هایی مانند: A&D ، Eucerin ، Aquaphor ، Miaderm ، Biafene یا Radiacare پوست را مرطوب کنید.
لباس راحت بپوشید
پیراهن‌های گشاد و ترجیحاً از جنس پنبه استفاده کنید. از پوشیدن سوتین‌هایی که سیم دارند و یا هر سوتینی که در پوست شما فرو می‌رود خودداری کنید.
هنگام استحمام مراقب باشید
پوست تحت درمان را هر روز با آب گرم به آرامی بشویید. این شستشو باعث می‌شود باکتری‌های پوستی که می‌تواند باعث ایجاد عفونت شود را از بین ببرد.
اجازه ندهید آب با فشار از دوش به پوست شما بخورد
از صابون‌های بدون عطر همراه با مرطوب کننده‌ها و یا صابون‌هایی مخصوص پوست‌های حساس استفاده کنید.
جلوگیری از تماس اصطکاکی پوست
برای جلوگیری از قرمزی و تحریک پوست، از تماس پوست با پوست که باعث اصطکاک، رطوبت، فشار و گرما می‌شود خودداری کنید. مناطقی که این اتفاق می‌افتد عبارتند از:
- زیر بغل: جایی که بازوی شما به زیر بغل و قسمت خارجی پستان شما فشار می‌آورد
- زیر پستان: در امتداد چین پایین سینه، منظور جایی که سینه شما کمی افتاده و در مقابل دیواره فوقانی شکم قرار بگیرد
- بین سینه‌ها: جایی که سینه‌ها با یکدیگر تماس می‌گیرند
برای جلوگیری از تماس پوست با پوست می‌توانید
تا جایی که امکان دارد بازوی خود را از بدن دور نگه دارید.
اگر شما کسی هستید که سینه‌های بزرگی دارید، زمانی که سوتین نمی‌پوشید، یک تکه پارچه یا پنبه نرم زیر پستان خود قرار دهید.
برای جذب رطوبت پوست از نشاسته ذرت استفاده کنید. اگر پزشک شما استفاده از کرم یا نمک را توصیه کرده است، ابتدا از آن استفاده کنید و سپس بر روی پوست نشاسته ذرت بزنید.
از کرم یا نمک تسکین دهنده استفاده کنید
برای رفع تحریک، سوزش و خارش پوستی از نمک‌های تسکین دهنده و یا از آلوئه‌ورا استفاده کنید. همچنین می‌توانید از یک کرم هیدروکورتیزون را بر روی پوست بزنید.
پوشیدن لباس مناسب در طی پرتو درمانی
در طی رادیوتراپی و مدتی پس از آن پوست ممکن است حساس باشد. نکات زیر می‌تواند برای شما کمک کننده باشند
- لباس‌های گشاد بپوشید. از لباس‌های ساخته شده از الیاف طبیعی استفاده کنید.
- در صورت انجام رادیوتراپی در گردن، از یقه و بندهای گردنی تنگ خودداری کنید.
- بدون سوتین بروید.
- پوست در ناحیه درمان بسیار حساس است بنابراین سعی کنید از وزش باد سرد و آفتاب شدید خودداری کنید و حتماً برای محافظت از پوست از ضدآفتاب با SPF بالا استفاده کنید.
- اگر شما تحت رادیوتراپی از ناحیه سر یا گردن هستید، هنگام بیرون رفتن از کلاه یا روسری ابریشمی یا پنبه‌ای بافت‌دار متراکم استفاده کنید.
شنا کردن در زمان انجام رادیوتراپی
بعد از شنا باید سریعاً دوش بگیرید تا مواد کلر از پوست شما شسته شود. آب کلردار ممکن است باعث تحریک در ناحیه درمان شود. برخی از پزشکان معتقد هستند که بهتر است تا زمان اتمام درمان شنا نکنید.
درمان سوختگی ناشی از رادیوتراپی
در وهله اول در صورت مشاهده علائم سوختگی با اشعه یا سایر تغییرات پوستی، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
کرم کورتیکواستروئید
کرم استروئیدی موضعی اغلب برای درماتیت اشعه تجویز می‌شود، اگرچه شواهد بالینی در مورد این گزینه درمانی متفاوت است.
آنتی بیوتیک
آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی و موضعی در درمان سوختگی‌های مرتبط با رادیوتراپی مؤثر هستند.
آمیفوستین
آمیفوستین دارویی است که رادیکال‌های آزاد را از بین می‌برد و سمیت ناشی از تابش را کاهش می‌دهد.
طبق آزمایش‌های بالینی انجام شده، بیماران شیمی درمانی که از آمیفوستین استفاده می‌کنند در مقایسه با افرادی که از این دارو استفاده نکرده‌اند، 77 درصد خطر ابتلا به درماتیت اشعه را کاهش می‌دهند.
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) فرم تزریقی آمیفوستین را تأیید کرده است. این دارو فقط از طریق نسخه پزشک در دسترس است
در انتها بدون اینکه با پزشک خود صحبت کنید از هیچ محصول پوستی استفاده نکنید. باید اطمینان حاصل کنید که باعث تحریک پوست نمی‌شود و بر روی پرتودرمانی شما تأثیر نمی‌گذارد.
چنانچه با شرایط زیر مواجه شدید بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید:
- سوختگی شما بدتر شد
- چنانچه به مدت 2 روز یا بیشتر خارش دارد
- پوست دچار خونریزی شده باشد
- درد به شدتی است که نمی‌توانید بخوابید
- پوست شما تاول زده است، قرمز و یا پوسته‌پوسته شده است
- چرک یا مایعی از آن خارج می‌شود
https://www.aad.org/public/diseases/skin-cancer/types/common/melanoma/radiation-care
https://www.webmd.com/cancer/radiation-burn-what-to-know
https://www.medicalnewstoday.com/articles/breast-cancer-radiation-burns
https://www.nhs.uk/conditions/radiotherapy/side-effects/
https://www.cancercenter.com/integrative-care/radiation-burns
https://www.breastcancer.org/treatment/radiation/side_effects
https://www.healthline.com/health/radiation-dermatitis#treatment
https://www.epa.gov/radtown/radiation-and-medical-x-rays
https://stanfordhealthcare.org/medical-conditions/skin-hair-and-nails/burns/types.html
https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/radiation-therapy
